J.Ejsmont. Celność broni strzeleckiej. Przykładowe zabiegi poprawiające celność.

J.Ejsmont. Celność broni strzeleckiej. Przykładowe zabiegi poprawiające celność.-->

Broń palna produkowana seryjnie musi z konieczności uwzględniać liczne kompromisy, w wyniku których jej cena jest na umiarkowanym poziomie, a celność i niezawodność spełniają wymagania typowych użytkowników. Poza tym wymagania użytkowników mogą być bardzo różne i niemożliwe do jednoczesnego spełnienia. W związku z tym otwiera się szerokie pole do modyfikacji broni zarówno przez niewielkie, wyspecjalizowane firmy, czy zakłady rusznikarskie, jak i indywidualnych użytkowników, dla których przygotowywane są „tuningowane” części i podzespoły.

W niniejszym rozdziale zostaną omówione niektóre modyfikacje wybranych typów broni, których zadaniem jest zwiększenie celności i komfortu strzelania. Rozdział ten ma charakter informacyjny i nie stanowi instrukcji do samodzielnego modyfikowania broni, gdyż jej przeprowadzanie wymaga dogłębnej znajomości sztuki rusznikarskiej

Korzystając z literatury dotyczącej modyfikacji broni należy zachować bardzo daleko posuniętą ostrożność. Przykładowo, wiele starszych publikacji o modyfikacjach pistoletów Colt 1911 wskazuje na możliwość napawania materiału na niektóre powierzchnie lufy bądź zamka. Pomijając już fakt, że zabieg taki mógł być wykonywany jedynie przez najwyższej klasy rusznikarzy, którzy mieli swoje wyrafinowane sposoby na prawidłowe jego wykonanie, obecnie skład materiałów i ich obróbka cieplna wykluczają dopuszczalność takich metod.

11.1. Pistolet Colt 1911 i jego pochodne

Colt 1911 i jego pochodne (rys. 11.1) stanowią od stu lat klasyczne i niemal doskonałe rozwiązanie dużego pistoletu o charakterze wojskowo-policyjnym. Na tym pistolecie bazują liczne klony i modyfikacje, wśród których są zarówno pistolety zasilane z dwurzędowych magazynków o dużej pojemności (Para Ordnance), jak i pistolety z kompozytowym szkieletem (Bul), wersje z samonapinaniem i pistolety wyczynowe. Najpopularniejsze kalibry w jakich spotyka się pistolety inspirowane Coltem 1911 to .45 ACP, 9 mm Para, .38 Super i .40 SW.

 

Rys. 11.1. Pistolet Colt 1911 produkowany przez firmę Springfield

 

Zalety pistoletów Colt 1911 to bardzo duża trwałość, niezawodność, niezła celność i bardzo dobra ergonomiczność (przynajmniej dla większości dłoni). Sporą zaletą jest również duża podatność na modyfikacje, powodująca że rynek, szczególnie w USA, jest zasypany częściami do tego pistoletu wykonanymi z bardzo zaawansowanych materiałów, często poważnie zmienionymi w stosunku do oryginału. Oczywiście pistolet Colt nie jest pozbawiony wad. W oryginale był wykonywany prawie wyłącznie pracochłonną metodą skrawania, ze względu na wymaganą przez wojsko niezawodność był stosunkowo luźno spasowany, a jednorzędowy magazynek mieścił jedynie 7 nabojów kalibru .45 ACP.

Na rys. 11.2 jest przedstawiony pistolet STI Trojan oparty na konstrukcji Colta 1911. Działanie pistoletów Colt 1911 opiera się na krótkim odrzucie lufy, która jest ryglowana w zamku poprzez przekoszenie. W położeniu gotowości do strzału, dwa rygle w postaci obwodowych rowków w górnej części lufy zazębiają się z odpowiednimi rowkami (oporami ryglowymi) wykonanymi w wewnętrznej części zamka. Zazębienie to jest wymuszone przez ogniwo łączące o fasolowatym kształcie, przez które na jednym końcu przechodzi sworzeń łączący z lufą, a na drugim ośka zaczepu zamkowego łącząca ogniwo ze szkieletem. Ogniwo oraz krzywizna występów lufy, do których ogniwo jest przytwierdzone, mają decydujący wpływ na ryglowanie broni oraz jej celność. Na końcu wylotowym lufa podparta jest w łożysku lufy, które stanowi tulejka wyjmowana w celu demontażu lufy z zamka.

 

Rys. 11.2. Pistolet STI Trojan w stanie gotowym do strzału (góra) i w czasie pobierania kolejnego naboju (dół). Rysunki pochodzą˛ z bardzo interesującej animacji znajdującej się na stronie http://www.stiguns.com (za zgodą firmy STI)

 

W pierwszym okresie ruchu zamka ku tyłowi jest on połączony ryglami z lufą, przez co łuska pozostaje nieruchoma w komorze nabojowej. Ruch ku tyłowi powoduje jednak, że ogniwo zaczyna ściągać tył lufy ku dołowi, wysuwając rygle lufy z opór ryglowych zamka. Po całkowitym rozłączeniu lufa jest zatrzymywana, a zamek porusza się dalej ku tyłowi, naciągając sprężynę powrotną oraz wyciągając łuskę z komory nabojowej. Po dojściu do zderzaka zamek zatrzymuje się, a następnie napędzany sprężyną powrotną pobiera kolejny nabój z magazynka i wsuwa go do komory nabojowej. W zależności od wariantu pistoletu wsuwanie naboju może odbywać się bezpośrednio do komory po jej sfazowanej krawędzi lub po specjalnie wyprofilowanej i wypolerowanej rampie (wślizgu lufy) – rys. 11.3. Następnie zamek przesuwa lufę ku przodowi, przy czym następuje podniesienie tyłu lufy i zaryglowanie jej w zamku.

 

Rys. 11.3. Lufy pistoletów Colt 1911 bez rampy wprowadzającej naboje do komory (lewa strona rysunku) oraz z rampą (strona prawa).

 

Jak widać z tego opisu, krytyczne dla działania i celności pistoletu są pasowania lufy w łożysku lufy, prawidłowe rozmieszczenie i kształt rygli i opór ryglowych, wielkość ogniwa oraz dolnego występu lufy. Ciasne pasowania tych elementów sprzyjają uzyskaniu dużej celności broni, ale jednocześnie zmniejszają odporność na zacięcia spowodowane zabrudzeniem.

Dla celności pistoletu duże znaczenie ma również prawidłowe działanie mechanizmu spustowego. W pistoletach Colt 1911 język spustowy wykonuje ruch posuwisty ku tyłowi, powodując wyczepienie się zaczepu kurkowego. Za pracę zaczepu, opór spustu i działanie przerywacza odpowiada płaska sprężyna usytuowana w tylnej części chwytu.

Podstawowe zabiegi stosowane do uzyskania wysokiej celności pistoletów rodziny Colt 1911

Dopasowanie rygli lufy i zamka oraz dopasowanie długości tylnego występu lufy do powierzchni oporowej zamka (zasadniczo zabiegi te przeprowadza się tylko przy wymianie lufy na lufę nadwymiarową mającą naddatki przeznaczone do usunięcia w trakcie dopasowywania. Producent wysokiej jakości części tuningowych, Bill Wilson uważa, że właściwe dopasowanie lufy do zamka jest najważniejszym zabiegiem poprawiającym celność pistoletów typu Colt 1911. Wpasowanie lufy wykonuje się ręcznie, za pomocą pilników i specjalnego tuszu do sprawdzania styku elementów. Dopasowanie rozpoczyna się od opiłowania tylnego występu lufy na szerokość (1 na rys. 11.4), tak aby występ wchodził do przeznaczonego dla niego wycięcia w zamku. Następnie opiłowuje się występ od tyłu (2) do długości takiej, przy której lufa włożona do zamka zaczyna się w nim ryglować po wywarciu na nią palcami silnego nacisku. Opiłowywanie należy prowadzić bardzo ostrożnie, zachowując płaskość powierzchni i jej prostopadłość do osi lufy. Gdy zostanie osiągnięty stan, przy którym lufa rygluje się w zamku, należy sprawdzić, czy rygle przylegają do siebie całą powierzchnią (3). Dokonuje się tego pokrywając je tuszem lub sadzą. Miejsca punktowego styku opiłowuje się ostrożnie do czasu aż nastąpi styk całą powierzchnią rygli. Po uzyskaniu zadowalającego styku, do komory nabojowej należy włożyć łuskę z usuniętą spłonką i poprzez otwór igliczny sprawdzić centryczność tego otworu i otworu zapałowego w łusce. W przypadku wystąpienia widocznych odchyleń, należy delikatnie oszlifować z boku rygle lufy (4). Wszystkie zabiegi sprawdzające pozycję lufy należy przeprowadzać z zastosowaniem stosunkowo luźnej przedniej tulejki prowadzącej. Prawidłowo dopasowana lufa powinna ryglować się w zamku z niewielkim, ale wyraźnie wyczuwalnym wciskiem.

 

Rys. 11.4. Lufa pistoletu Colt 1911 z zaznaczonymi powierzchniami, które powinny być dopasowane do współpracujących z nimi elementów zamka.

 

Wyeliminowanie luzów w tylnym podparciu lufy. Najlepiej należy wyeliminować te luzy poprzez właściwe wyprofilowanie dolnego występu lufy, tak jak jest to pokazane schematycznie na rys. 11.5. Niestety, metoda ta wymaga zastosowania lufy z nadwymiarowym występem. Dolna krawędź występu powinna być tak wyprofilowana, aby po zaryglowaniu siła dociskająca lufę do góry przenosiła się bezpośrednio z występu na ośkę zaczepu zamka. Eliminuje to w maksymalnym stopniu luzy, jakie występują w tym rejonie. Drugą metodą jest zastosowanie nadwymiarowego (dłuższego) ogniwa. Ogniwo takie mocniej odpycha lufę ku górze i redukuje luz w podparciu. Niestety, w stosunku do pierwszej metody, dłuższe ogniwo jest rozwiązaniem o znacznie mniejszej trwałości, gdyż następuje intensywne wycieranie się wewnętrznych powierzchni otworów i zewnętrznych powierzchni osiek. Trzecia metoda wymaga zastosowania ogniwa o zmienionym kształcie oraz specjalnej żerdzi sprężyny powrotnej, w której znajduje się niewielka, płaska sprężynka odpychająca ogniwo, a poprzez ogniwo również lufę ku górze. Zaletą tego rozwiązania jest samoczynne eliminowanie luzów powstających w trakcie eksploatacji pistoletu.

 

Rys. 11.5. Metody wyeliminowywania luzu w tylnym podparciu lufy

 

Dopasowanie tulejki prowadzącej do średnicy zewnętrznej lufy jest kolejną ważną dla celności Colta 1911 modyfikacją. Seryjne tulejki są pasowane stosunkowo luźno, co wynika zarówno ze specyfiki produkcji seryjnej, jak i z wojskowego rodowodu tej broni. Dzięki luźnemu pasowaniu możliwe jest bowiem rozłożenie Colta bez kluczyka do obracania tulejki. Prawidłowo dopasowana tulejka powinna ciasno wchodzić do zamka, a luz między lufą i powierzchnią wewnętrzną tulejki powinien być tylko tak duży, aby lufa mogła się swobodnie przekaszać podczas odryglowywania i nie ulegała przy tym wyginaniu. Na rynku są więc dostępne tulejki nadwymiarowe, które mogą być indywidualnie pasowane do zamka i lufy. Niektóre z nich zamiast cylindrycznego otworu wewnętrznego mają otwór rozwiercony owalnie w taki sposób, aby umożliwić przekoszenie lufy przy minimalnym luzie bocznym. Firma Briley produkuje nawet tulejki z kulistą wkładką, która umożliwia wahliwy ruch lufy praktycznie bez luzów, tak jak ma to miejsce w przegubie kulowym. Dalej idącą modyfikacją przedniego podparcia lufy jest zastosowanie lufy ze stożkowym kołnierzem.

Zastosowanie kurka o mniejszej masie w celu przyspieszenia działania mechanizmu uderzeniowego oraz iglicy wykonanej z tytanu zmniejsza prawdopodobieństwo zejścia lufy z celu, w czasie upływającym między ściągnięciem języka spustowego a zbiciem iglicy. Na rynku, szczególnie w USA, znajduje się przynajmniej kilkadziesiąt typów kurków o zmniejszonej masie i bardzo dokładnie wykonanych zębach zaczepowych. Są one zwykle wykonywane metodami obróbki elektrochemicznej ze stali narzędziowej najwyższej jakości. W kompletach są dostarczane często razem z dostosowanymi do nich zaczepami kurkowymi, a nawet przerywaczami. Na rys. 11.6 jest przedstawiony seryjny kurek i zaczep oraz ich odpowiedniki wyprodukowane przez firmę Wilson Combat. Jeśli modyfikacja pistoletu ma obejmować również kurek, to zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest zakupienie kurka z zaczepem kurkowym, pochodzących od renomowanego producenta. Samodzielne zmiany w kształcie kurka są bardzo trudne do przeprowadzenia, wymagają posiadania specjalnych wzorników oraz pilniczków i osełek, a nieprawidłowo wykonane mogą prowadzić do wzrostu ryzyka oddania przypadkowego strzału. W żadnym przypadku nie wolno zmniejszać wysokości zęba zaczepowego na seryjnym kurku poniżej 0,45 mm. Nie wolno również ingerować w ząb dodatkowy, znajdujący się przed zębem głównym, którego zadaniem jest przechwycenie kurka w przypadku awarii zęba głównego.

 

Rys. 11.6. Kurki i zaczepy kurkowe do pistoletu Colt 1911

 

Mechanizm spustowy pistoletu Colt 1911 jest bardzo prosty i niezawodny. Pozwala on jednocześnie na uzyskanie bardzo dobrej charakterystyki siły niezbędnej do wyciśnięcia spustu. Na siłę tę wpływa siła płaskiej sprężyny, która swoimi ramionami oddziałuje na spust oraz na zaczep kurka, głębokość i kąt zazębienia zaczepu oraz siła sprężyny kurka. Zastosowanie ultralekkiego (pod względem masy) spustu (rys. 11.7) pozwala na zastosowanie słabszej sprężyny spustu bez pogarszania bezpieczeństwa i szybkości działania mechanizmu. Język spustowy powinien być wyposażony we wkręt regulacyjny, którym można wyeliminować nadmierny wybieg języka spustowego. Wybieg ten powinien być jednak wystarczająco duży, aby po pełnym wciśnięciu języka spustowego nie następowało ocieranie się zaczepu kurkowego o dodatkowy ząb kurka. Bardzo ważne jest wypolerowanie końcówki sprężyny spustowej w miejscu, w którym współpracuje ona z zaczepem kurkowym i przerywaczem. Zaniedbanie wykonania tego zabiegu może spowodować „chropowaty” ruch języka spustowego. Jeśli regulacja siły nacisku na spust wymaga regulacji sprężyny, to należy delikatnie odginać odpowiedni fragment sprężyny („pióro’ odpowiadające za nacisk na język spustowy lub zaczep kurkowy).

UWAGA! Nadmierne osłabienie sprężyny języka spustowego może doprowadzić (szczególnie przy standardowym, to znaczy ciężkim języku spustowym) do samoczynnego zwolnienia kurka, pod wpływem sił bezwładności oddziałujących na pistolet podczas zamykania się zamka lub uderzenia o przeszkodę w kierunku ku tyłowi pistoletu.

Po wykonaniu wszystkich modyfikacji mechanizmu spustowego i kurka konieczne jest wykonanie szeregu testów bezpieczeństwa obejmujących między innymi odciąganie i puszczanie zamka na pustą komorę (podczas tej próby palec nie może dotykać języka spustowego!). W trakcie próby kurek nie może opaść na ząb dodatkowy, a tym bardziej na iglicę. Dla własnego bezpieczeństwa warto jest od czasu do czasu powtarzać taką próbę w trakcie normalnej eksploatacji pistoletu.

 

Rys. 11.7. U góry – standardowy język spustowy wraz ze sprężyną˛ oraz ich odpowiedniki produkowane przez firmę Wilson Combat (na dole). Sprężyna firmy Wilson Combat ma cztery pióra w odróżnieniu od trzech piór sprężyny standardowej

 

Zmniejszenie luzów na powierzchniach prowadzących zamek w szkielecie jest zabiegiem, który może być wykonywany tylko przez doświadczonego rusznikarza. Oryginalne pistolety Colt 1911 miały luźne pasowanie szkieletu i zamka dla zmniejszenia podatności na zacięcia przy eksploatacji w trudnych warunkach. Zmniejszenie luzu bocznego może być dokonane poprzez lekkie ściskanie w imadle ścianek zamka, a zmniejszenie luzu w pionie – przez obkuwanie na specjalnym wzorniku górnej płaszczyzny prowadnic w szkielecie. Zabieg wymaga dużej wprawy i cierpliwości.

Polimerowy zderzak, który zakłada się na żerdź sprężyny powrotnej (rys. 11.8) nie wpływa bezpośrednio na celność broni (z wyjątkiem bardzo szybkiego strzelania), ale bardzo efektywnie chroni broń przed nadmiernym zużyciem związanym z uderzeniami zamka o szkielet. Zmniejsza on też przenoszenie drgań do nadgarstka strzelca. Po założeniu takiego zderzaka w niektórych pistoletach mogą jednak pojawić się problemy z pozostawaniem zamka w położeniu otwartym, po wystrzeleniu ostatniego naboju, a nawet zacięcia. Często rozwiązaniem jest wymiana osłabionych sprężyn w magazynkach

 

Rys. 11.8. Polimerowy zderzak (kolor niebieski) ograniczający impulsowe oddziaływanie zamka na szkielet

 

Rys. 11.9. Para Ordnance P16–40 w wersji dostosowanej do uprawiania konkurencji IPSC w klasie standard oraz Springfield 1911 z kompensatorem odrzutu i elementami tuningowymi firmy Wilson Combat

 

Pistolety z rodziny Colta 1911 są bardzo dobrze podatne na modyfikacje i mają chyba najlepiej rozwinięty rynek tuningowanych części zamiennych w USA i w Europie zachodniej (rys. 11.9). O tym, że broń ta po zastosowaniu zmodernizowanych części jest nawet w XXI wieku bronią o najwyższych parametrach może świadczyć fakt, że niektóre siły specjalne USA nadal się wyposażają w pistolety Colt 1911 A1 zbudowane na szkieletach pochodzących z lat czterdziestych dwudziestego wieku, ale do szkieletów tych wmontowuje się niemal wyczynowe podzespoły wykonane zgodnie z opisanymi powyżej zaleceniami.

 

 

Okładka z książki Jerzego Ejsmonta pt. "Celność broni strzeleckiej", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.

 

Jerzy Ejsmont
Zaprezentowany fragment pochodzi z książki Jerzego Ejsmonta pt. „Celność broni strzeleckiej” i został opublikowany za zgodą Wydawnictw Komunikacji i Łączności, które są wydawcą tej publikacji.
Pełny spis treści i dodatkowe informacje o książce zamieszczono pod adresem Jerzy Ejsmont "Celność broni strzeleckiej"

---

Prof. dr hab. inż. Jerzy Ejsmont - guru polskiego strzelectwa długodystansowego. Obecnie jest pracownikiem Zakładu Pojazdów Mechanicznych i Technik Militarnych Politechniki Gdańskiej. Autor książek: "Celność broni strzeleckiej", "Balistyka dla snajperów", "Amunicja i jej elaboracja". Wielokrotny medalista zawodów strzeleckich w tym: Amatorskich Mistrzostw Polski, zawodów IPSC, Long Shot (klasa Magnum i Super Magnum), Tactical Sniper, Sniper Mission, Kontinent Treffen. Prowadzi wykłady z broni i balistyki oraz szkolenia dla snajperów i strzelców wyborowych sił specjalnych w Polsce i za granicą.