Boksy reklamowe Ad 1. 1-4
Zautomatyzowane reakcje motoryczne decydują o skuteczności działania w sytuacji kryzysowej.
Zautomatyzowane reakcje motoryczne decydują o skuteczności działania w sytuacji kryzysowej.-->
Na przestrzeni milionów lat ewolucji człowiek jako gatunek funkcjonował przede wszystkim w oparciu o mechanizmy nieświadome. Racjonalne myślenie, choć dziś postrzegane jako wyznacznik ludzkiej wyjątkowości, jest w istocie zaledwie cienką warstwą nadbudowaną na znacznie starszych, głęboko zakorzenionych systemach przetwarzania informacji.
Nasze codzienne funkcjonowanie, zarówno w wymiarze fizjologicznym, jak i psychicznym, opiera się na działaniach automatycznych. To właśnie nieświadomość stanowi trzon działania układu nerwowego – to ona decyduje o szybkości reakcji, intuicji i umiejętności adaptacji do zmieniającego się środowiska.
Wzorem dla zrozumienia ludzkich mechanizmów działania może być świat zwierząt. Większość organizmów żywych, w tym także ludzie, posiadają zdolność gromadzenia informacji w młodym wieku, co umożliwia im późniejsze automatyczne reagowanie na określone bodźce. Ten proces uczenia się i tworzenia wzorców zachowań ma kluczowe znaczenie dla przetrwania – zarówno w relacjach społecznych, jak i w działaniach samozachowawczych, takich jak walka czy unikanie zagrożeń.
W okresie dorastania nasz mózg chłonie maksymalną ilość danych z otoczenia, ucząc się przez doświadczenie. Dzięki temu potrafimy łączyć konkretne bodźce z odpowiednimi reakcjami. Im więcej takich danych gromadzimy, tym skuteczniej funkcjonujemy w środowisku. Proces ten odbywa się bez udziału racjonalnej analizy – reakcje są szybkie, intuicyjne, często wyzwalane przez konkretne skojarzenia, które uruchamiają odpowiednie emocje lub działania.
W kontekście walki ma to szczególne znaczenie. Doświadczenie pozwala nam rozpoznawać symptomy zagrożenia – tzw. wskaźniki ataku – i przypisywać im określone reakcje. Na poziomie sytuacyjnym są to odczucia i emocje, a na poziomie konfrontacyjnym – wyuczone, zautomatyzowane reakcje motoryczne. To właśnie one decydują o skuteczności działania w sytuacji kryzysowej.
Racjonalne myślenie, choć wartościowe, jest zbyt wolne, by odgrywać kluczową rolę w sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji. Wymaga ono analizy, przetwarzania danych i zużywa znaczne ilości energii. Co więcej – w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia ta energia jest przekierowywana przez organizm do działań typowo fizycznych: mobilizacji mięśni, przyspieszenia krążenia, zwiększenia dopływu tlenu do mózgu i kończyn.
Dodatkowo, różnica w szybkości działania świadomego i nieświadomego jest kolosalna. Szacuje się, że system nieświadomy przetwarza informacje około 150 000 razy szybciej niż system świadomy. Ta różnica jasno pokazuje, że świadome myślenie nie jest w stanie konkurować z potęgą działania automatycznego w warunkach stresu i zagrożenia.
To jeden z podstawowych mechanizmów opisanych m.in. przez Davida Grossmana, który w swoich badaniach nad reakcjami żołnierzy w warunkach bojowych wykazał, że w stanie ekstremalnego stresu aktywność kory przedczołowej (odpowiedzialnej za racjonalne myślenie) drastycznie spada, ustępując miejsca działaniu struktur pierwotnych – takich jak ciało migdałowate.
Joseph LeDoux, badając neurobiologię strachu, pokazał, że sygnały zagrożenia mogą trafiać do ciała migdałowatego „drogą krótką” – z pominięciem racjonalnej interpretacji – co pozwala na błyskawiczną reakcję, ale też omija proces logicznej oceny sytuacji. To właśnie ten mechanizm stoi za tym, że w realnym zagrożeniu reagujemy szybciej, niż jesteśmy w stanie pomyśleć.
Z kolei Daniel Siegel, twórca koncepcji "okna tolerancji", zwraca uwagę, że przy przekroczeniu określonego progu pobudzenia (np. wskutek nagłego zagrożenia), funkcjonowanie świadomego umysłu zostaje zaburzone, a działanie przechodzi w tryb automatyczny – intuicyjny i reaktywny.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ponad 90% naszych działań zachodzi poza świadomością, na poziomie zautomatyzowanym, intuicyjnym i niekiedy wręcz instynktownym. To właśnie te procesy stanowią fundament naszego codziennego funkcjonowania, podczas gdy świadome, racjonalne decyzje są wyjątkiem, a nie regułą. Tymczasem współczesna kultura – zwłaszcza zachodnia – przypisuje ogromną wartość działaniom świadomym, utożsamiając je z "człowieczeństwem", autonomią i rozumnością. W efekcie w metodykach edukacyjnych i szkoleniowych zbyt często stawia się na świadome zrozumienie, analizę i refleksję jako podstawę działania. Choć brzmi to logicznie, jest to błąd kulturowy, niezgodny z naszym instynktem przetrwania. Ewolucyjnie nie zostaliśmy stworzeni do prowadzenia analizy logicznej w warunkach zagrożenia – zostaliśmy stworzeni do działania. Próba budowania systemów walki czy samoobrony na fundamencie racjonalności, a nie automatyzmu, jest w gruncie rzeczy próbą zaprzeczenia naszej biologii.
W tym ujęciu, wybór pomiędzy działaniem świadomym a nieświadomym nie jest tylko kwestią metody, lecz powrotem do źródła naszej skuteczności – do działania instynktownego. To właśnie instynkt, jako przejaw głęboko zakorzenionych mechanizmów przetrwania, staje się fundamentem realnej reakcji w sytuacji zagrożenia. Dlatego każdy system, który ignoruje tę biologiczną rzeczywistość i próbuje zracjonalizować zachowanie człowieka w kryzysie, działa wbrew naszej naturze. Wybierając automatyzm i intuicję, nie cofamy się w rozwoju – wracamy do tego, co najskuteczniejsze.
Właśnie dlatego systemy przetrwania, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, opierają się na schematach działania bez udziału świadomego myślenia. Świadomość w takim ujęciu nie jest narzędziem pierwszego wyboru, ale raczej czynnikiem wspierającym – optymalizatorem, który może działać tylko wtedy, gdy poziom stresu jest stosunkowo niski.
Aby system walki był skuteczny, musi być zgodny z tym ewolucyjnym mechanizmem przetrwania. Musi działać w zgodzie z naszą biologią – aktywować intuicyjne odpowiedzi, kształtować proceduralną pamięć i wzmacniać reakcje automatyczne. Dzięki neuroplastyczności mózgu jesteśmy w stanie w pewnym zakresie modyfikować te wzorce, jednak podstawowa architektura naszego działania – zakorzeniona głęboko w DNA – nie może zostać całkowicie zmieniona. Świadome decyzje mogą wspierać działanie, ale nie powinny stanowić jego podstawy.
Dlatego w projektowaniu systemów szkoleniowych, zwłaszcza tych związanych z obroną i walką, konieczne jest uwzględnienie tych mechanizmów. Kluczem do skuteczności nie jest intelektualna analiza, ale zgodność z ewolucyjnie ukształtowanym, intuicyjnym systemem reakcji. To właśnie on, a nie rozum, pozwalał nam przetrwać przez setki milionów lat – i wciąż stanowi nasz pierwszy i najpewniejszy mechanizm przetrwania.
Wniosek: W bezpośredniej. walce, to działanie intuicyjne jest podstawą, a racjonalne dodatkiem... Nie odwrotnie.
Do zobaczenia na osi, Mad Leaf
Kup książkę tego autora:
"Strzelectwo Bojowe. Mad Leaf"
Mad Leaf, były operator jednostki antyterrorystycznej, strzelec wyborowy, wielokrotny zwycięzca prestiżowych zawodów strzeleckich: ABW, SWW, Policji, Służb Specjalnych, IPSC. Mistrz Polski w strzelaniu praktycznym PiRO. Ponadto wieloletni, etatowy instruktor strzelectwa, samoobrony, stosowania ŚPB w wojskowych i cywilnych służbach specjalnych. Trener samoobrony z trzynastoletnim stażem, wywodzącym się z systemu Krav Maga. Przez ponad 25 zawodowo związany z bronią palną i szkoleniem w tym zakresie. Autor książki „Strzelectwo bojowe” (tutaj możesz kupić książkę: "Strzelectwo Bojowe. Mad Leaf"), wydanej w 2016 r., która została przetłumaczona na język angielski w 2022 r. i na język rumuński w 2023 r. Aktualnie szkoleniowiec, specjalizujący się w zastosowaniu broni palnej krótkiej w strzelaniach obronnych. Od 9 lat realizuje w tym zakresie szkolenia, zarówno na rynku cywilnym jak i w formie szkoleń specjalistycznych dla uzbrojonych formacji mundurowych - obecnie w formule autorskiego programu strzelań defensywnych i Force on Force - CRF System.
Strona firmowa: www.crfsystem.com | Facebook: Madleaf Closerangefightingpl | IG: Madleaf Closerangefightingpl | YouTube: Madleaf Closerangefightingpl