Boksy reklamowe Ad 1. 1-4
Samoobrona kobiet z perspektywy neurobiologii, psychologii i ewolucji.
Samoobrona kobiet z perspektywy neurobiologii, psychologii i ewolucji.-->
Wchodzisz na salę. Lśni mata, na ścianie logo jakiejś „akademii walki”, a przed tobą instruktor w rashguardzie, który z uśmiechem mówi do grupy kobiet: „dzisiaj nauczymy się technik obrony przed duszeniem od tyłu”. Potem przez godzinę kobiety uderzają tarcze, wykonują dźwignie, a na koniec mają poczucie siły i gotowości. Problem polega na tym, że większość z tego nie zadziała w sytuacji realnej. Bo uczymy kobiety jakby miały ciało, mózg i biologię mężczyzn. A tak po prostu nie jest.
W realnym starciu kobieta broni się najczęściej przed mężczyzną – większym, silniejszym, często agresywnym i zdecydowanym. I to nie jest stereotyp, tylko statystyka: 94% sprawców napaści fizycznej i seksualnej to mężczyźni, a 85% ofiar kobiet nie zna technik obrony, które zadziałałyby w warunkach ulicznych. Tylko że nie chodzi nawet o znajomość technik, ale o to, co działa w mózgu i ciele pod wpływem stresu.
Mężczyzna jest dosłownie „zbudowany do walki”
Zacznijmy od fizjologii. Mężczyzna ma średnio 26–33% więcej masy mięśniowej niż kobieta, a różnice w obręczy barkowej i kończynach górnych sięgają nawet 40%. To oznacza nie tylko większą siłę, ale i dużo wyższy potencjał do generowania siły dynamicznej – np. uderzenia. Badania zespołu Carrier’a (2011) wykazały, że mężczyzna uderza pięścią średnio z siłą o 160% większą niż kobieta. Do tego dochodzą różnice w gęstości kości, odporności stawów i długości kończyn – mężczyzna jest dosłownie „zbudowany do walki”.
Ale tu nie kończy się przewaga – bo dochodzi jeszcze hormonalna konstrukcja osobowości. Mężczyzna ma więcej testosteronu – hormonu powiązanego z agresją, impulsywnością i dominacją. Więcej testosteronu to szybsza reakcja na prowokację, większa gotowość do ryzyka i mniejszy lęk przed bólem. Z kolei kobiety, pod wpływem estrogenów i oksytocyny, wykazują większe skłonności do unikania agresji, szukania relacji i ochrony zasobów. W sytuacji zagrożenia kobieta nie reaguje jak wojownik, tylko jak organizm ukierunkowany na przetrwanie. Tylko że sala treningowa o tym nie mówi.
Problem polega na tym, że ...
Mimo to większość szkoleń wygląda identycznie – kobieta dostaje „pakiet technik” stworzonych przez mężczyzn, testowanych przez mężczyzn i działających głównie u mężczyzn. Problem polega na tym, że kobieta nie ma ani tej siły, ani tej psychofizjologii, ani nawet takich odruchów walki. Jej ciało i mózg działają inaczej. I to nie jest żadna wada. To jest ogromna przewaga – jeśli tylko zaczniemy ją wykorzystywać.
Bo o ile kobieta ma słabszą siłę fizyczną, to jej mózg wyposażony jest w coś, co daje jej przewagę: większy i bardziej aktywny układ limbiczny, czyli centrum emocji, oraz silniejsze połączenia między półkulami mózgowymi. Kobieta szybciej odczytuje emocje z twarzy, lepiej analizuje mikroekspresje, szybciej wychwytuje niuanse zachowania. To nie psychologia „kobiecej intuicji”, tylko twarda neurobiologia – potwierdzona m.in. przez badania Gura (2002) i Brizendine’a (2006). Kobieta nie działa siłą. Działa przeczuciem, analizą, szybką oceną sytuacji.
To dlatego prawdziwa samoobrona kobiety nie zaczyna się od uderzenia – tylko dużo wcześniej. Gdy wsiadasz do windy, gdy wchodzisz do ciemnej klatki, gdy czujesz, że ktoś „dziwnie się patrzy”. To są chwile, w których kobieta może zareagować skuteczniej niż mężczyzna – bo jej mózg wcześniej przetwarza emocje i zagrożenia. Nie potrzebuje techniki z seminarium. Potrzebuje umiejętności analizy przestrzeni, języka ciała i aktywnej prewencji. Tymczasem szkoły samoobrony uczą ją uderzać, zamiast uczyć patrzeć, myśleć, przewidywać i wycofać się zanim będzie za późno.
W sytuacji zagrożenia – mężczyzna zareaguje impulsywnie. Kobieta zareaguje szybkim zamrożeniem (freeze) albo ucieczką. To nie słabość. To inny algorytm obronny. Psycholodzy Taylor i Klein już w 2000 roku opisały zjawisko „tend and befriend” – kobiety, zamiast walczyć lub uciekać, szukają ochrony, tworzą relacje, unikają ryzyka. W świecie przemocy to oznacza jedno: kobieta będzie szukała drogi ucieczki szybciej niż mężczyzna. I dobrze. To strategia ewolucyjna, która działa od tysięcy lat.
Kobieta nie musi umieć walczyć, ale musi umieć przeżyć.
Dlatego mówię jasno: przestańmy szkolić kobiety jak mężczyzn. Przestańmy udawać, że pięć technik uderzeń łokciem z kursu wystarczy, żeby obronić się przed napastnikiem. Kobieta nie musi umieć walczyć. Musi umieć przeżyć. A do tego potrzebuje zupełnie innych narzędzi niż mężczyzna.
Co zatem działa?
Po pierwsze: świadomość sytuacyjna. Trzeba uczyć kobiety jak czytać przestrzeń, jak rozpoznawać sygnały zagrożenia, jak interpretować zachowania ludzi w otoczeniu. To nie są „miękkie kompetencje”. To najtwardsza część skutecznej obrony.
Po drugie: praca na stresie. Kobieta musi wiedzieć, jak reaguje jej ciało w stresie. Musi zrozumieć, że panika to normalna reakcja, ale można ją „odczulić” – przez scenariusze, symulacje, kontakt z niepewnością.
Po trzecie: proste wzorce motoryczne. Mózg w stresie sięga nie do tego, co się kiedyś trenowało na kursie, tylko do automatycznych reakcji. Ruchy muszą być instynktowne, banalne, powtarzane – chwyt za gardło, uderzenie w oczy, kopnięcie w kolano, rzut przedmiotem. Żadnych skomplikowanych dźwigni i kombinacji.
Po czwarte: uczenie się unikania. Kobieta musi wiedzieć, że jej siłą jest zapobieganie, nie walka. Jeśli potrafi wyjść z sytuacji zagrożenia, zanim dojdzie do przemocy – to znaczy, że wygrała.
Prawdziwa samoobrona kobiety to nie heroiczna walka z napastnikiem na ulicy. To umiejętność przewidywania, analizy i działania zanim walka się zacznie. Kobieta nie potrzebuje mięśni. Potrzebuje świadomości i wiedzy, jak działa jej ciało i mózg.
I właśnie to powinniśmy jej dać. Nie kolejną technikę. Tylko zrozumienie.
Bo to nie ciało walczy. To mózg podejmuje decyzję.
A kobiecy mózg – jeśli dobrze go zaprogramujemy – potrafi uratować życie szybciej, niż uderzy pięść.
Jeśli ten temat Cię interesuje – prowadzimy szkolenia dla grup, firm i instytucji.
Psychologia, prewencja, reakcja.
Bez ściemy. Bez złudzeń. Z szacunkiem do realiów.
I właśnie to powinniśmy jej dać. Nie kolejną technikę. Tylko zrozumienie.
Bo to nie ciało walczy. To mózg podejmuje decyzję.
A kobiecy mózg – jeśli dobrze go zaprogramujemy – potrafi uratować życie szybciej, niż uderzy pięść.
Jeśli ten temat Cię interesuje – prowadzimy szkolenia dla grup, firm i instytucji.
Psychologia, prewencja, reakcja.
Bez ściemy. Bez złudzeń. Z szacunkiem do realiów.
Kamil Panek
Kamil Panek – ekspert w dziedzinie bezpieczeństwa osobistego, technik interwencji i samoobrony, były żołnierz Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej, weteran misji w Afganistanie, Bośni i Kosowie. Biegły sądowy w zakresie użycia broni, walki wręcz i taktyki interwencji, instruktor Krav Maga, strzelectwa bojowego, kickboxingu, specjalista Combat Lifesaver i szkoleniowiec z międzynarodowym doświadczeniem. Obecnie realizuje studia doktoranckie w Akademii WSB z zakresu nauk o bezpieczeństwie, łącząc praktykę z najnowszą wiedzą naukową.
Autor książki „Psychologia Przetrwania od Instynktu do Strategii” , wydanej w 2025 r.
Kamil Panek to również właściciel firmy szkoleniowej Personal Defence. Personal Defence to profesjonalna firma zajmująca się edukacją, doradztwem i wsparciem w zakresie bezpieczeństwa osobistego, samoobrony, ochrony VIP oraz zarządzania kryzysowego. Działa zarówno w sektorze cywilnym, jak i współpracuje z instytucjami publicznymi oraz służbami mundurowymi. Celem Personal Defence jest zapewnienie każdemu – od osób prywatnych po profesjonalistów – wiedzy, umiejętności i rozwiązań pozwalających skutecznie chronić siebie i innych.
Strona firmowa: www.PersonalDefence.pl | Facebook: Personal Defence