Boksy reklamowe Ad 1. 1-4
Jak zrozumieć agresję, zanim stanie się walką o życie. Część 2.
Jak zrozumieć agresję, zanim stanie się walką o życie. Część 2.-->
Konflikty i tak się zdarzają.
W większości przypadków ludzie nie chcą walczyć. Ale konflikty i tak się zdarzają – bo w codziennym życiu chcemy czegoś różnego, jesteśmy w emocjach, ktoś prowokuje, ktoś testuje granice. Zdarza się też, że ktoś naprawdę chce nas skrzywdzić – fizycznie, emocjonalnie, a czasem ostatecznie. W świecie, w którym przemoc coraz częściej nie jest wyjątkiem, ale realnym i konkretnym scenariuszem, który może rozegrać się tuż za rogiem, warto zadać sobie pytanie: czy jesteśmy gotowi rozpoznać konflikt zanim stanie się zagrożeniem życia?
Nie każda konfrontacja jest od razu walką. Ale każda ma potencjał, by nią się stać. Psychologia konfliktu nie uczy jak walczyć – uczy, jak ludzie wchodzą w starcie. Jak jedna decyzja – czasem ledwie zauważalna – zmienia dynamikę relacji i uruchamia łańcuch reakcji. I jak my, jako potencjalne ofiary, świadkowie lub interweniujący, możemy to starcie zatrzymać, uniknąć lub przetrwać. W tej analizie nie szukam filozofii. Szukam biologii i decyzji. Bo jak pisałem w „Psychologii Przetrwania” – przetrwanie nie zna filozofii. Zna tylko reakcję.
Ofiara. Kim jest, kto nią zostaje?
Odpowiedź, choć brutalna, jest jasna: ten, kogo da się skrzywdzić szybko, bezkarnie i bez oporu. Wiedza psychologiczna i doświadczenia tysięcy funkcjonariuszy, operatorów, ochroniarzy pokazują, że przestępcy selekcjonują cele. Nie działają w próżni. Obserwują. Analizują. Atakują, kiedy mają przewagę. W oczach napastnika nie istnieje coś takiego jak „ofiara z przypadku” – istnieje tylko ktoś, kto wygląda jak łatwy cel. I właśnie to spojrzenie sprawcy buduje realne zagrożenie.
Typowa ofiara to osoba nieobyta, zamknięta, z brakiem kontaktu z otoczeniem. Nie zna przestrzeni miejskiej. Nie rozumie dynamiki napięcia. Ma zamkniętą postawę, spuszczony wzrok, często rozproszoną uwagę. Ignoruje sygnały ostrzegawcze – nie słyszy napięcia w głosie, nie zauważa obserwacji, nie reaguje na złamanie granicy. Co gorsza – zamiast działać, analizuje. Reaguje z opóźnieniem. W jej zachowaniu nie ma świadomości zagrożenia, nie ma struktury działania, nie ma reakcji. To nie znaczy, że nie chce przeżyć. Ale jej szanse drastycznie maleją.
Z drugiej strony mamy osoby świadome, pewne siebie, ale nie agresywne. To ludzie, którzy nie są mistrzami sportów walki. Czasem wręcz przeciwnie – nie mają za sobą żadnego treningu. Ale posiadają psychologiczny kręgosłup. Poruszają się z intencją, rozglądają się, kontrolują otoczenie. Patrzą w oczy. Reagują na gest, zanim zmieni się w cios. Mówią stanowczo, ale nie konfrontacyjnie. I właśnie przez ten zestaw cech nie są traktowani jak ofiary. W oczach napastnika są trudni. Nieopłacalni. Zbyt ryzykowni. I to właśnie wystarcza.
Wróćmy do sprawcy.
Nie każdy napastnik działa tak samo. Nie każdy atak wygląda tak samo. I właśnie dlatego największym błędem samoobrony – tej książkowej, tej z filmów, tej z weekendowych kursów – jest standaryzacja reakcji. Bo sprawca impulsywny nie przypomina sprawcy planującego. A sytuacja wybuchu złości to nie to samo co chłodna kalkulacja przed napadem z nożem.
Sprawca impulsywny działa pod wpływem emocji – gniewu, upokorzenia, frustracji. Nie planował napaści – to nie był scenariusz. To reakcja. Może nawet sam nie rozumie, czemu to zrobił. Wyprowadza go z równowagi jedno zdanie, jedno spojrzenie. Taki sprawca nie kalkuluje – on wybucha. Działa szybko, bez ostrzeżenia, często chaotycznie, ale bardzo brutalnie. I w tej chaotyczności kryje się ryzyko – bo nigdy nie wiesz, jak daleko się posunie.
Z kolei sprawca zaplanowany – zimny, wyrachowany – to ktoś, kto traktuje ofiarę jak cel. Wybiera miejsce, czas, warunki. Nie działa z emocji. Działa z potrzeby – kontroli, zysku, przemocy samej w sobie. Czasem to napastnik seksualny. Czasem złodziej. Czasem porywacz. Czasem psychopata. Tu nie działa deeskalacja. Tu nie ma miejsca na negocjacje. Tu jest tylko jedno pytanie: czy jesteś w stanie zareagować szybciej niż on dokończy swój plan?
Początek konfliktu.
Konflikt nie zaczyna się od ciosu. Zaczyna się znacznie wcześniej. Od drobnego napięcia. Od nieoczywistego spojrzenia, zmiany tonu głosu, przekroczenia przestrzeni osobistej. Od momentu, gdy czujesz, że coś jest „nie tak”. Ale ignorujesz to. Bo „przecież nic się nie dzieje”. Błąd. Konflikt ma swoje fazy. Najpierw napięcie. Potem eskalacja. Na końcu – konfrontacja. Jeśli nie zareagujesz w dwóch pierwszych – trzecia może kosztować Cię zdrowie lub życie.
Czy z napastnikiem można rozmawiać? Można. Ale tylko wtedy, gdy nie jest pod wpływem narkotyków, nie jest w stanie psychotycznym i nie przekroczył jeszcze punktu bez odwrotu. Negocjacje kryzysowe to nie mit – to realne narzędzie, o ile użyte na czas i w odpowiedni sposób. Liczy się ton głosu, postawa ciała, unikanie pouczeń, użycie imienia. Czasem wystarczy pięć sekund rozmowy, żeby odwlec atak. Ale to działa tylko wtedy, gdy sprawca jeszcze nie podjął decyzji. Gdy już ją podjął – nie słucha. Działa.
Jak wygrać w konflikcie?
Na przebieg konfliktu wpływa więcej, niż się wydaje. Otoczenie – czy jesteś w zamknięciu czy na ulicy. Czy są świadkowie, czy jesteś sam. Czy masz gdzie uciec. Czy masz broń. Jak wyglądasz. Jak się poruszasz. Czy masz plan. A może tylko nadzieję, że „jakoś to będzie”. Przetrwanie to nie technika. To nie doświadczenie. To nie siła. To decyzja – podjęta w pierwszej sekundzie, kiedy reszta jeszcze się zastanawia.
W konflikcie nie wygrywa ten, kto zna więcej chwytów. Wygrywa ten, kto szybciej rozpozna sytuację. Kto zareaguje, zanim zostanie uderzony. Kto odejdzie, zanim zostanie zatrzymany. Kto uderzy, zanim straci przytomność. To nie jest heroizm. To jest strategia. Życie nie nagradza tych, którzy zachowują się poprawnie. Życie nagradza tych, którzy przetrwają. A przetrwanie zaczyna się minutę wcześniej niż pierwszy cios.
W kolejnej części cyklu poruszymy role instruktora. Nie tego z plakatu, nie tego z sali treningowej. Instruktora, który wie, że uczy nie tylko ciosów, ale decyzji, odwagi i umiejętności przetrwania, zanim jeszcze pojawi się wróg. Będzie też o tym, dlaczego wielu szkoleniowców nie uczy ludzi walczyć, ale uczy siebie – i jak przestać być showmanem, a zacząć być tym, który naprawdę przygotowuje do dnia, w którym liczy się nie punkt, ale nasz następny oddech.
Kamil Panek
Kamil Panek – ekspert w dziedzinie bezpieczeństwa osobistego, technik interwencji i samoobrony, były żołnierz Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej, weteran misji w Afganistanie, Bośni i Kosowie. Biegły sądowy w zakresie użycia broni, walki wręcz i taktyki interwencji, instruktor Krav Maga, strzelectwa bojowego, kickboxingu, specjalista Combat Lifesaver i szkoleniowiec z międzynarodowym doświadczeniem. Obecnie realizuje studia doktoranckie w Akademii WSB z zakresu nauk o bezpieczeństwie, łącząc praktykę z najnowszą wiedzą naukową.
Autor książki „Psychologia Przetrwania od Instynktu do Strategii” , wydanej w 2025 r.
Kamil Panek to również właściciel firmy szkoleniowej Personal Defence. Personal Defence to profesjonalna firma zajmująca się edukacją, doradztwem i wsparciem w zakresie bezpieczeństwa osobistego, samoobrony, ochrony VIP oraz zarządzania kryzysowego. Działa zarówno w sektorze cywilnym, jak i współpracuje z instytucjami publicznymi oraz służbami mundurowymi. Celem Personal Defence jest zapewnienie każdemu – od osób prywatnych po profesjonalistów – wiedzy, umiejętności i rozwiązań pozwalających skutecznie chronić siebie i innych.
Strona firmowa: www.PersonalDefence.pl | Facebook: Personal Defence